In lụa là gì? Hướng dẫn từng bước về kỹ thuật in lụa

Bạn có thể chưa từng nghe đến thuật ngữ “in lụa” (screen printing), nhưng rất có thể bạn đã từng mặc hoặc sử dụng những sản phẩm được in lụa mà không hề hay biết. In lụa là quá trình ép mực qua lưới in đã tạo khuôn để tạo ra hình in. Đây là một kỹ thuật phổ biến được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Quá trình này đôi khi còn được gọi là “serigraphy” hoặc “silk screen printing”, tuy khác tên nhưng bản chất đều là cùng một phương pháp in cơ bản. 

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu tất tần tật về in lụa: từ khái niệm, quy trình thực hiện, thiết bị cần thiết cho đến cách in lụa khác gì với in kỹ thuật số hay in nhiệt.

In lụa là gì?

In lụa là quá trình chuyển một thiết kế có khuôn định hình lên bề mặt phẳng bằng cách sử dụng một khung lưới, mực in và cây gạt mực (squeegee). Những bề mặt thường được in bằng kỹ thuật này bao gồm vải và giấy, nhưng với các loại mực chuyên dụng, in lụa cũng có thể thực hiện trên gỗ, kim loại, nhựa và cả thủy tinh.

Phương pháp cơ bản là tạo khuôn mẫu (stencil) trên một lớp lưới mịn, sau đó ép mực qua những vùng trống trên lưới để in hình lên vật liệu bên dưới. Cách tạo khuôn có thể khác nhau tùy thuộc vào chất liệu và kỹ thuật được chọn, bao gồm:

• Dùng băng keo hoặc miếng vinyl để che những phần không muốn in.

• Vẽ trực tiếp khuôn lên lưới bằng keo hoặc sơn cản sáng.

• Sử dụng nhũ tương cảm quang, sau đó phơi sáng giống như kỹ thuật rửa ảnh.

Với thiết kế nhiều màu, mỗi màu sẽ cần một khuôn riêng biệt, được in lần lượt từng lớp để tạo ra hình hoàn chỉnh.

Tại sao nên dùng in lụa?

In lụa là phương pháp rất phổ biến bởi vì nó mang lại màu sắc tươi sáng và rõ nét, ngay cả trên nền vải tối. Mực in nằm trên bề mặt, tạo hiệu ứng nổi và cảm giác chắc tay.

Một lợi thế lớn khác là khả năng nhân bản thiết kế nhiều lần. Cùng một khuôn có thể dùng để in hàng trăm sản phẩm giống nhau, lý tưởng cho các đơn hàng lớn như áo nhóm, đồng phục công ty, hay sản phẩm thương mại.

Với trang thiết bị chuyên nghiệp và thợ in lành nghề, in lụa còn cho phép tạo ra các thiết kế nhiều màu phức tạp. Tuy không thể dùng quá nhiều màu như in kỹ thuật số, nhưng in lụa lại cho màu sắc đậm, đều và khó phai hơn.

Quy trình in lụa từng bước

Có nhiều phương pháp in lụa khác nhau, nhưng tất cả đều dựa trên kỹ thuật cơ bản. Trong bài này, chúng ta đề cập đến phương pháp phổ biến nhất là sử dụng nhũ tương cảm quang để tạo khuôn.

Bước 1: Tạo thiết kế

Thiết kế được in lên tấm phim acetate trong suốt – đây là bản mẫu để tạo khuôn in.

Bước 2: Chuẩn bị lưới in

Chọn loại lưới phù hợp với độ chi tiết của thiết kế và chất liệu in. Sau đó, phủ lưới bằng một lớp nhũ tương nhạy sáng.

Bước 3: Phơi sáng

Đặt tấm phim có thiết kế lên lưới đã phủ nhũ tương, sau đó đem toàn bộ đi phơi dưới đèn UV hoặc nguồn sáng mạnh. Vùng có ánh sáng chiếu qua sẽ cứng lại, còn vùng bị che bởi thiết kế vẫn mềm.

Với thiết kế nhiều màu, mỗi màu cần một khuôn riêng và người thợ phải canh chính xác vị trí để các lớp mực chồng khớp hoàn hảo.

Bước 4: Rửa khuôn

Rửa lưới bằng nước – phần nhũ tương chưa cứng sẽ bị rửa trôi, để lại vùng trống cho mực in đi qua. Lưới được hong khô và chỉnh sửa nếu cần trước khi đem in.

Bước 5: Đặt vật liệu in

Lưới được cố định lên máy in. Vật liệu (áo thun, giấy, vải…) được đặt nằm phẳng dưới khung.

Máy in có thể là loại thủ công hoặc tự động xoay vòng, cho phép in nhiều màu một cách nhanh chóng và chính xác.

Bước 6: In mực

Lưới được hạ xuống, mực được đổ lên đầu lưới và gạt bằng cây squeegee để mực đi qua khuôn, in lên sản phẩm bên dưới.

Nếu in nhiều sản phẩm, thợ in sẽ nâng lưới lên, thay sản phẩm mới và lặp lại quy trình.

Sau khi in xong, nhũ tương được tẩy sạch bằng dung dịch chuyên dụng để tái sử dụng lưới.

Bước 7: Sấy khô và kiểm tra thành phẩm

Sản phẩm in được đưa qua máy sấy để “cố định” mực, đảm bảo độ bền màu. Sau đó, được kiểm tra, giặt sạch và hoàn thiện.

Thiết bị cần thiết để in lụa

Máy in lụa (Press)

Có ba loại: thủ công, bán tự động và tự động. Máy in giữ khung lưới cố định, giúp in nhanh, chính xác và tiện lợi. Với sản lượng lớn, máy tự động là lựa chọn tối ưu.

Mực in

Mực được ép qua lưới để in hình lên vật liệu. Có nhiều loại mực: mực kim tuyến, mực phồng, mực ánh kim, mực gốc nước hoặc gốc dầu… Mỗi loại phù hợp với từng loại vải và hiệu ứng mong muốn.

Mực dùng cho quần áo thường cần được sấy nhiệt để có độ bền, giặt không phai.

Lưới in

Lưới polyester được căng trên khung gỗ hoặc nhôm. Lưới có độ mịn khác nhau – lưới càng mịn thì in được chi tiết càng cao.

Sau khi phủ nhũ tương và phơi sáng, lưới trở thành khuôn in. Sau khi in xong có thể rửa sạch và tái sử dụng.

Cây gạt mực (Squeegee)

Là lưỡi cao su có tay cầm bằng gỗ, kim loại hoặc nhựa. Dùng để ép mực qua khuôn. Lưỡi cứng phù hợp in chi tiết, lưỡi mềm thích hợp in trên vải mềm hoặc thiết kế đơn giản.

Khu vực rửa khuôn

Để làm sạch lưới sau khi in, giúp tái sử dụng. Có thể dùng bồn nước, máy xịt áp lực hoặc dung dịch tẩy nhũ tương chuyên dụng.

Mực in lụa có bị phai không?

Nếu được in đúng kỹ thuật, dùng mực chuyên dụng và được sấy đúng nhiệt độ, mực in lụa có độ bền rất cao, không bong tróc hay phai khi giặt.

Tuy nhiên, người in cần tuân thủ chính xác hướng dẫn của nhà sản xuất mực in về nhiệt độ và thời gian sấy để đảm bảo độ bền màu.

So sánh in lụa với in kỹ thuật số (DTG)

• In kỹ thuật số in trực tiếp từ file ảnh lên vải bằng máy in mực – giống như máy in phun giấy.

• Không cần khuôn nên phù hợp in mẫu đơn, chi tiết cao, ảnh màu sắc phức tạp.

• Màu không đậm bằng in lụa, không tạo hiệu ứng nổi.

• Chi phí thấp hơn nếu in số lượng ít.

Ngược lại, in lụa phù hợp khi cần in số lượng lớn, cần màu sắc đậm, hiệu ứng đặc biệt, độ bền cao.

So sánh in lụa với in chuyển nhiệt

• In chuyển nhiệt dùng giấy chuyển có lớp keo, ép lên vải bằng máy ép nhiệt.

• Phù hợp in ảnh, màu sắc phức tạp, dễ in lên vật liệu hình dạng khó như nón, túi…

• Chất lượng phụ thuộc vào giấy chuyển và quy trình ép.

• Nếu dùng nguyên liệu tốt, cho thành phẩm sắc nét, bền màu.

In lụa bền hơn, cho cảm giác cao cấp, nhưng không linh hoạt bằng in chuyển nhiệt về hình dạng sản phẩm.

Lịch sử ngành in lụa

In lụa xuất hiện từ khoảng năm 950 tại Trung Quốc, dùng để in hoa văn lên vải. Sau đó lan sang Nhật Bản – nơi dùng tóc người để dệt lưới in.

Vào thế kỷ 18, kỹ thuật này du nhập vào châu Âu nhưng chưa phổ biến do giá lưới lụa cao. Khi việc nhập khẩu lụa trở nên dễ dàng, in lụa bắt đầu được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp vải vóc.

Đến thế kỷ 20, việc phát minh ra nhũ tương cảm quang giúp tạo khuôn nhanh, chính xác. Thập niên 1930, nghệ sĩ bắt đầu dùng in lụa trong nghệ thuật, gọi là “serigraphy”. Andy Warhol là người nổi tiếng nhất với tranh Marilyn Diptych.

Ngày nay, in lụa được ứng dụng song song trong nghệ thuật và thương mại – từ tranh, poster cho đến quần áo, bao bì, sản phẩm thời trang.